Υπογονιμότητα είναι η ανικανότητα ενός σεξουαλικά ενεργού ζεύγους να επιτύχει εγκυμοσύνη στη διάρκεια ενός έτους ελεύθερων σεξουαλικών επαφών.
Διαχωρίζεται σε πρωτοπαθή (δίχως ιστορικό εγκυμοσύνης) και δευτεροπαθή υπογονιμότητα (όταν υπάρχει ιστορικό προηγούμενης εγκυμοσύνης).
Η διάγνωση και θεραπεία-αντιμετώπιση αφορά βεβαίως και τους δύο συντρόφους επομένως το ζευγάρι θα πρέπει να απευθυνθεί τόσο σε Ανδρολόγο όσο και σε Γυναικολόγο.
Αιτιολογία – Διαγνωστική Διερεύνηση
Τα αίτια της ανδρικής υπογονιμότητας μπορούν να διακριθούν σε τρεις μεγάλες κατηγορίες:
– υπάρχουν διαταραχές της υποθαλαμικής και υποφυσιακής λειτουργίας (προ-ορχικά αίτια),
– διαταραχές της λειτουργίας των όρχεων (ορχικά αίτια) και
– ανωμαλίες της εκφορητικής οδού του σπέρματος, καθώς και διαταραχές της κινητικότητας και της ποσότητας των σπερματοζωαρίων (μετα-ορχικά αίτια).
Ο ουρολόγος-ανδρολόγος θα πρέπει να πάρει λεπτομερέστατο ιστορικό και από τους δύο συντρόφους και να επικεντρωθεί σε καταστάσεις που μπορεί να έχουν επηρεάσει την σπερματογένεση ακόμα και σε μικρή ηλικία (κρυψορχία, παλιές λοιμώξεις όπως ορχίτιδα-επιδιδυμίτιδα-παρωτίτιδα, τραυματισμοί, ιστορικό συστροφής, χρήση αλκοόλ , τσιγάρου , ναρκωτικών, φαρμάκων που επηρεάζουν στην σπερματογένεση).
Ακολουθεί κλινική εξέταση-ψηλάφηση των γεννητικών οργάνων του άνδρα και εκτιμώνται τυχόν σημεία υπογοναδισμού: πτωχή ανάπτυξη δευτερευόντων χαρακτηριστικών του φύλου, διαταραγμένες σκελετικές και σωματικές αναλογίες, μη φυσιολογική μυϊκή διάπλαση, απουσία ανδρικής κατανομής της τρίχωσης, ευνουχοειδής ανάπτυξη των έξω γεννητικών οργάνων, γυναικομαστία.Το πέος ελέγχεται για τυχόν μικροφαλία, υποσπαδία, συγγενή κάμψη ή φίμωση (δυσχέρεια στην εναπόθεση του σπέρματος στον κόλπο). Η εξέταση των όρχεων ελέγχει το μέγεθος και τη σύσταση τους. Μίκροί όρχεις πιθανόν δείχνουν βλάβη του σπερματικού επιθηλίου, ενώ πολύ μικροί όρχεις συναντώνται στα άτομα με σύνδρομο Klinefelter. Aπαραίτητη είναι επίσης η ψηλάφηση των επιδιδυμίδων, των σπερματικών πόρων και η δακτυλική εξέταση του προστάτη για την ανακάλυψη τυχόν συγγενούς υποπλασίας ή επίκτητων ανωμαλιών που προκλήθηκαν από προγενέστερες λοιμώξεις. Η εξέταση του οσχέου ολοκληρώνεται με υπερηχογραφικό έλεγχο (αναζήτηση διαταραχών ορχικού παρεγχύματος και έγχρωμο Doppler για πιθανή κιρσοκήλη)
Το σπερμοδιάγραμμα μας δίνει σημαντικές πληροφορίες όσον αφορά κυρίως την συγκέντρωση των σπερματοζωαρίων, την κινητικότητά τους και την μορφολογία τους. Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι δεν υπάρχουν σαφή όρια μεταξύ «φυσιολογικού» και «παθολογικού» σπερμοδιαγράμματος. Έτσι, ο Διεθνής Οργανισμός Υγείας έχει οριοθετήσει κάποιες τιμές αναφοράς, τις οποίες, όταν ένα σπερμοδιάγραμμα δεν πληρεί, τότε ο άντρας έχει μειωμένες πιθανότητες να πετύχει σύλληψη με τον φυσιολογικό τρόπο χωρίς όμως να αποκλείεται. Η διαδικασία της σπερματογέννεσης είναι πολύπλοκη και επηρεάζεται από πολλούς παράγοντες.Μία απλή ίωση για παράδειγμα μπορεί να επηρεάσει την σπερματογέννεση για ένα χρονικό διάστημα εώς και 3 μηνών.Γιαυτό το λόγο θα πρέπει να γίνει εκτίμηση της υπογονιμότητας με 2 το λιγότερο σπερμοδιαγράμματα σε χρονική απόσταση ενός μηνός μεταξύ τους.
Ακολουθεί αιματολογικός ορμονικός έλεγχος για εκτίμηση της πρό-ορχικής αιτιολογίας της υπογονιμότητος. Ο ορμονικός έλεγχος περιλαμβάνει προσδιορισμό της FSH, LH και τεστοστερόνης.
Η αντιμετώπιση της υπογονιμότητος εξαρτάται από τα αποτελέσματα των εξετάσεων. Ποικίλλει από απλή συμβουλευτική αγωγή (αποφυγή καταστάσεων όπως βαρύ κάπνισμα, κατάχρηση αλκοόλ, χρήση στεροειδών αναβολικών, επίπονα αγωνίσματα και αύξηση της θερμοκρασίας του οσχέου με τη χρήση σάουνας, ζεστού μπάνιου και εσωρούχων ή επαγγελματικής έκθεσης σε θερμές πηγές), χειρουργική θεραπεία (σε κιρσοκήλη , απόφραξη εκσπερματικής οδού , βιοψία όρχεως με λήψη σπερματοζωαρίων για σπερματέγχυση – εξωσωματική γονιμοποίηση), και χορήγηση από του στόματος θεραπεία (βιταμινούχα σκευάσματα για αύξηση κινητικότητος σπερματοζωαρίων , αντιβίωση σε περιπτώσεις φλεγμονών , χορήγηση γοναδοτροπινών σε υπογοναδοτροπικό υπογοναδισμό).
Εάν παρά τις προσπάθειες για βελτίωση του σπέρματος δεν υπάρχει το επιθυμητό αποτέλεσμα θα πρέπει να παροτρύνουμε το ζευγάρι να προχωρήσει σε τεχνικής υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, δηλαδή αρχικά σπερματέγχυση (έως και τρεις προσπάθειες) και επί αποτυχίας σε εξωσωματική γονιμοποίηση, ειδικά όταν οι ηλικίες των συντρόφων είναι άνω των 40 ετών.
Ασπιώτης Σπύρος
Χειρουργός Ουρολόγος Ανδρολόγος
